اصول مدیریتی تغذیه گوسفند

مدیریت یک گله گوسفند مستلزم داشتن اطلاعات کافی در امور مختلف گوسفند داری است . چراگاه و یا سایر منابع علوفه ، غذای اصلی و عمده برای گله ی گوسفندان در دوران آبستنی است . علوفه خشک با کیفیت خوب ، سیلو و یا علوفه را پس از چیدن می توان در تغذیه گوسفند به کار برد .

میتوان علوفه خشک گلومینوزها ، گرامینه ها و یا مخلوط این دو ، سیلوی ذرت و یا سیلوی سایر علوفه ها را مورد استفاده قرار داد . اگر قرار است از سیلو در تغذیه ی گوسفند استفاده بشود در موقع تهیه می باید علوفه ی ریز تر از سیلوئی که در تغذیه ی گاو مورد استفاده قرار میگیرد خرد بشود . پس چرا مزارع را میتوان جهت چرای گوسفندان در نظر گرفت .

اگر مرتع و یا چراگاه وسعت بیشتری دارد ، توصیه می شود که به قسمت های مختلف تقسیم شده و به صورت چرخشی مورد استفاده قرار گیرد زمراتع باید به فاصله ی هر دو الی سه هفته یک بار مورد استفاده قرار گیرند ، زیرا این امر سبب تخریب مرتع می شود . به خصوص در مورد گوسفند که چون این حیوان خیلی نزدیک به زمین علوفه را قطع می کند ، تخریب سریعتر و بیشتر خواهد بود . تعداد گوسفندی که در واحد زمان در واحد سطح مرتع در نظر گرفته می شود به نوع و کیفیت مرتع بستگی دارد .

در مرتع برای ازدیاد بازدهی و استفاده بیشتر حیوان لازم است آب کافی ، سایه ی مناسب ، نمک و سایر مکمل های معدنی فراهم شده باشد . جا به جا کردن آبشخور ، نمک و مکمل معدنی سبب میشود که قسمت های مختلف مرتع به خوبی مورد استفاده قرار بگیرد و حیوان برای دسترسی به آب در طول چرا انرژی کمتری را مصرف کند . در موردی که مرتع یا چراگاه فقیر باشد می توان همزمان با چرا در مرتع از علوفه خشک در تغذیه گله گوسفند استفاده کرد . می توان به جای یونجه ی خشک از دو الی سه برابر سیلو ذرت استفاده کرد . زیرا احتیاجات غذائی میش برای تکامل جنین و بافت های پستانی خود حیوان افزایش می یابد . میش هایی که بیش از یک بره آبستن هستند مخصوصا در مراحل آخر آبستنی ، اندازه شکمبه آنها کوچک می شود ، زیرا مقداری از فضا توسط رحم اشغال می شود . این موضوع سبب می شود که به جای مقداری از علوفه خشبی از کنسانتره استفاده بشود . تغذیه میش با کنسانتره به تکامل نهایی جنین و آماده کردن میش برای تولید شیر که بره نیاز مبرمی به آن خواهد داشت ، کمک می کند . نتایج تغذیه خوب در اواخر دوران آبستنی در مواقع بره زایی و بعد از آن مشاهده می شود . بدین ترتیب که عمل زایمان به راحتی صورت خواهد گرفت ، بره ها در هنگام تولد قوی خواهند بود ، وزن آنها از بره میش هایی که به خوبی تغذیه نشده اند ، به طور قابل توجهی بیشتر خواهد بود و میش ، شیر بیشتر و دوران شیرواری طولانی تر خواهد داشت . در نتیجه بره ها قوی تر ، رشد آنها سریع تر و تلفات بره ها و میش ها کمتر خواهد بود . توصیه می شود در آخرین  6 هفته آبستنی به میش ها مقداری مخلوط کنسانتره داده شود . دانه ذرت ،دانه گندم ، سورگوم ، یولاف ، جو و سبوس گندم از اجزائی هستند که معمولا در مخلوط کنسانتره مورد استفاده قرار می گیرند .

در مواردی که مرتع و یا یونجه ی خشک از کیفیت پائینی برخوردار باشد میش به مکمل پروتئینی نیاز خواهد داشت . تحت چنین شرایطی میتوان از کنجاله ی سویا ، کنجاله ی بذرک و یا سایر مکمل های پروتئینی استفاده کرد . با توجه به ارزانی قیمت می توان از اوره در جیره ی گوسفند به عنوان منبع ازتی استفاده نمود که تحت چنین شرایطی نبایستی بیش از یک سوم پروتئین جیره از اوره تامین شده باشد . میش های آبستن بایستی تغذیه آزاد داشته باشند که این امر سبب کم شدن هزینه ی کارگری و افزایش مصرف علوفه با کیفیت پائین می شود . جیره ای که در تغذیه میش های آبستن به کار برده می شود ، بایستی به مقدار زیادی علوفه ی خشبی داشته باشد . مهم ترین مسئله در تغذیه ی میش های آبستن جلوگیری از چاقی زیاد میش ها است .

تغذیه در دوران شیردهی lactation feeding

میش هایی که در هفته های آخر آبستنی به خوبی تغذیه و مراقبت شده باشند ، پس از زایمان از شرایط بدنی خوبی برخوردار خواهند بود و مقدار زیادی شیر تولید خواهند کرد . بیشترین تولید شیر در میش ها در حدود  2 هفته پس از زایمان است . جهت ادامه ی تولید شیر زیاد ، میش ها باید تغذیه ی کافی داشته باشند تا علاوه بر تامین نیاز غذائی برای نگهداری میش ، نیاز غذایی برای تولید شیر را هم فراهم کند . افزایش کنسانتره جیره سبب تحریک میش برای تولید شیر زیاد خواهد شد ، باید مطمئن بود که حیوان به آب سالم و تمیز به مقدار کافی دسترسی داشته باشد .

میش هایی که به بره های دوقلو شیر می دهند ، در مقایسه با میش هائی که به تک بره شیر می دهند ، به کنسانتره بیشتری نیاز دارند . به نظر میرسد میش هایی که دو قلو زائیده اند ، می توانند بیشتر از میش هایی که تک بره زائیده اند ، شیر تولید کنند ، این امر ممکن است بدین علت باشد که بره های دو قلو در هر موقع شیر خوردن پستان خالی را می کنند و این کار سبب تحریک بیشتر پستان و تولید بیشتر شیر می شود .

میش های نژاد سنگین در مقایسه با نژادهای سبک به غذای بیشتری نیاز دارند . اگر کیفیت علوفه ای که مورد استفاده قرار می گیرد پائین باشد ، باید به مقدار کنسانتره جیره افزوده شود . در این قبیل موارد  جهت تغذیه ی بهتر گله و بازدهی خوب مکمل های پروتئینی و معدنی مورد نیاز خواهند بود . تا حدود یک هفته قبل از شیرگیری بره ها مقدار آب و غذای میش ها را کاهش دهید . این کاهش آب و غذای میش سبب کاهش تولید شیر حیوان می شود و بره اجبارا کنسانتره بیشتری مصرف می کند و در نتیجه موقع از شیرگیری ، بره کمتر دچار مشکل می شود .

مواظبت از بره ها از زایش تا از شیرگیری

قطع دنبه یکی از اولین کارهایی است که بعد از زایش انجام می گیرد . این عمل بین سه روزگی تا ده روزگی انجام می گیرد . بره ای که دمش کوتاه شده باشد کمتر دچار انگل می شود ، زیرا دم طویل در اکثر موارد سبب جمع شدن فضولات در زیر دم و مانع از خروج فضولات از روده می شود ، علاوه بر این ، در اثر جمع شدن فضولات در ماه های گرم تابستان ، بوی آنها مگس ها را جلب می کند و آنها روی کپل حیوان تخم می گذارند. لاروهایی که از این تخم ها خارج می شوند روی گوشت حیوان زندگی می کنند و می توانند سبب مرگ حیوان شوند .

بره های نر را باید موقعی که سن آنها کم و جوان هستند ، اخته کرد . توصیه می شود از هنگام تولید تا سن دوهفتگی عمل اخته کردن انجام شود . در این سن کاهش رشد بره ( به علت استرس ناشی در موقع اخته کردن و بعد از آن) حداقل است . عمل اخته کردن را می توان با استفاده از بوردیزو ، چاقو و یا اخته کردن انجام داد .

توصیه می شود بعد از عمل اخته کردن به گوش بره های نر اخته ، علامت گذاشته شود . نشانه گذاری در گوش سبب شناسائی زودتر قوچ اخته از میش می شود . اگر هر سال شماره های متفاوتی در گوش به کار گرفته شود سبب شناسایی  میش ها با سنین مختلف می شود . پشم چینی بره های مسن سبب می شود که حیوان در تابستان راحت باشد ، پشم چینی را در موقع از شیر گرفتن انجام دهید .

تغذیه بره از تولد تا از شیرگیری

بره بایستی بلافاصله بعد از تولد از آغوز مادر استفاده کند . آغوز ، بره را از عفونت محافظت می کند . آغوز همچنین حاوی پروتئین ، مواد معدنی ، انرژی و ویتامین هایی است که بره نیاز دارد . بعد از 14-10 روزگی علاوه بر شیر ، بره می تواند از کنسانتره هم استفاده کند  . یونجه با کیفیت خوب باید همیشه در دسترس بره باشد . غذای کنسانتره ی بره باید در حدود 16-14 درصد پروتئین داشته باشد . بره هایی که زودتر از شیر گرفته می شوند ، باید جیره ی آنها حداقل 18 درصد پروتئین داشته باشد . افزودن ملاس سبب خوشمزه شدن جیره می شود . بره ها معمولا در 3 ماهگی از شیر گرفته می شوند . افزودن آنتی بیوتیک در دوران شیرخوارگی از تلفات بره ها می کاهد . در موقع از شیرگیری ، بره ها باید حداقل 9 هفته سن داشته باشند . تولید شیر بعد از 4 هفته کاهش پیدا می کند ، دادن کنسانتره در جریان شیرخواری سبب در افزایش وزن بره خواهد شد ، در نتیجه بره را زودتر میتوان فروخت . بره هایی که زودتر از شیر گرفته می شوند از غذا بیشتر استفاده می کنند و به ازا یک واحد افزایش وزن به غذای کمتری نیاز دارند .

تغذیه بره های بی مادر

در هر دوره ی زایش بنا به عللی ( عدم قبول میش ، مردن بعضی میش ها ، نداشتن و یا کمی شیر میش ، ورم پستان و زخم بودن پستان ) در گله تعدادی بره ی بی مادر وجود دارد . در مواردی عدم قبول میش با قرار دادن بره و میش در آغل کوچکی کنار هم پس از مدتی میش به بوی بره خود عادت کرده و آن را قبول می کند ، یا اینکه میتوان با مالیدن ترشحات پوست بده بره به اطراف بینی مادر و یا مالیدن شیرمیش به اطراف ناحیه ی ران بره به قبول کردن بره توسط مادر کمک کرد . در بعضی موارد مشاهده می شود که میش بره ی خود را قبول می کند ولی از دادن شیر امتناع می کند ، در این قبیل موارد می توان در موقع شیر دادن میش را ثابت نگه داشت و یا آن را بست تا بره بتواند از شیر آن استفاده کند .

بره های یتیم را میتوان به وسیله میش هایی که بره ی خود را از دست داده اند ، تغذیه کرد و اگر این بره ها به وسیله میش های دیگر مورد قبول نشدند ، می توان به وسیله ی پستانک و شیشه آنها را تغذیه نمود .فاکتوری که در مورد این نوع بره ها باید در نظر گرفته شود ، گرم نگاه داشتن و خورانیدن شیر به آنها است . برای زیاد کردن شانس زنده ماندن آنها و افزایش مقاومت آنها لازم است مقداری آغوز به بره داده شود . در این قبیل موارد می توان از آغوز میش های دیگر استفاده کرد . بعضی از گوسفند داران با تجربه ی زیادی آغوز را منجمد می کنند که در این صورت همیشه به آغوز دستی خواهند داشت .

در مواردی هم میتوان برای تغذیه بره های یتیم از شیر گاو استفاده کرد .ولی ترکیب شیر گاو با ترکیب شیر مش مقداری فرق میکند . اگر از شیر گاو استفاده می کنید توصیه می شود به ازا هر یک لیتر شیر یک قاشق چایخوری  روغن مایع   اضافه کنید .

این شیر را باید به اندازه درجه حرارت بدن حیوان گرم کنید . ولی نجوشانید . وسایلی که برای تغذیه استفاده می کنید تمیز نگه دارید . در هر سه ساعت در حدود 100 گرم از این شیر به حیوان بدهید .

بره ها را دسته بندی کرده و از سرما محافظت کنید . جایگاه بره ها باید خشک بوده و از بستر خوب پوشیده شده باشد ، در مواردی که هوا سرد باشد ، می توان از وسیله ی گرم کننده استفاده کرد . آب تمیز و علوفه مرغوب باید در دسترس بره ها باشد . تغذیه کنسانتره را هر چه زودتر شروع کنید ، از 2 هفتگی به تدریج مخلوط کنسانتره مغذی و خوش خوراک را میتوان به بره ها خورانید ، اگر بره ها از کنسانتره ی خوب تغذیه می کنند ، میتوان آنها را در سن 6-4 هفتگی از شیر گرفت . در سن 5-4 هفتگی می توان بره ها را به چراگاه محصوری که دارای سایبان است فرستاد .

تغذیه بره ها از زمان از شیرگیری تا فروش

بره های پرواری را با غذای با کیفیت خوب تغذیه کنید ، جیره غذایی این نوع بره ها را به تدریج عوض نمایید ، در موقعی که شروع به تغذیه آزاد با کنسانتره می کنید ، بره ها را علیه بیماری آنتروتوکسیمی ( بیماری پر خوری ) واکسینه کنید . اگر بره ها تغذیه و افزایش وزن خوبی دارند و وزن آنها بیشتر از 18 کیلوگرم است ، نباید در مرتع قرار داده شوند که این امر سبب کند شدن رشد بره ها میگردد . اگر قرار است به علت بالا بودن کیفیت مرتع ، بره ها به مرتع برده شوند ، باید قبل از اینکه به مرتع فرستاده شوند ، به آن ها داروی ضد انگلی خورانده شود .

تا اتمام دوره پرواری دوره پرواری می توان بره ها را به پرواربندی برد و یا آنها را در مرتع قرار داد . موقعی که بره ها به پرواربندی و یا مرتع رسیدند ، سعی کنید که از استرس آنها کاسته شود ، اجازه بدهید تا استراحت کنند ، علوفه و آب سالم برای آنها فراهم کنید ، بره های مریض را جدا کنید . در صورت نیاز برای از بین بردن انگل های خارجی سمپاشی کنید و یا از حمام کنه استفاده نمایید . بره های کم وزن در مقایسه با سنگین وزن ها در مرتع رشد بیشتری می کنند . اگر از مراتع برای پرواربندی استفاده می کنید ، با توجه به موقعیت بازار و کیفیت مرتع ، بره ها را تا زمانی که شرایط آب و هوایی اجازه می دهد ، در مرتع نگهدارید و روزانه به ازا هر راس مقدار450 گرم کنسانتره بدهید .

تغذیه بره میش های جایگزینی

بره های ماده ای که جایگزین میش های حذفی خواهند شد ، باید به خوبی تغذیه شده و در موقع جفت گیری به اندازه کافی رشد کرده باشند . در جیره ی غذایی این نوع بره ها می توان از علوفه خشبی و دانه استفاده کرد و نسبت علوفه خشبی در جیره را می توان با توجه به کیفیت بدنی و رشد حیوان تعدیل نمود .

تغذیه و آماده کردن قوچ

تا قبل از جفت گیری ، علوفه ی مرتع ، احتیاجات غذایی قوچ را برطرف می کند ، در فصل جفتگیری اگر قوچ ضعیف باشد ، می بایست روزانه400 الی 700گرم دانه ی ذرت و یا مخلوط دانه های دیگر خورانیده شود . بره قوچ ها به مقدار بیشتری مواد دانه ای نیاز دارند . با شروع فصل جفتگیری باید قوچ ها را از نظر سلامت عمومی و وضعیت پاها بررسی کرد .در هوای گرم توصیه می شود که اگر قوچ در مزرعه است ، مزرعه دارای سایبان باشد . قبل از رها کردن قوچ در گله ، با ماده ی رنگی شکم و درست جلو آلت تناسلی قوچ را رنگ کنید ، این عمل سبب می شود که زمان جفت گیری میش را تشخیص داده و کارهای مدیریتی گله را بهتر و به آسانی انجام دهید .

اگر در گله از یک قوچ استفاده می کنید ، توصیه می شود برای کنترل قدرت باروری قوچ رنگ به کار برده را در هر ماه عوض کنید و اگر بیش از یک قوچ استفاده می کنید ، برای قوچ ها از رنگ های مختلفی استفاده کنید و هر روز ماده ی رنگی قوچ را امتحان کنید و در صورت لزوم تجدید نمائید .

قوچ های جوان ممکن است برای مدتی فعالیت جنسی خوبی نداشته باشند ، برای تشویق این نوع قوچ ها می توان قوچ ها را با میش پیری که فحل شده است در یک محل نگه داشت . میش به خوبی می ایستد و قوچ محرک (Teaser ram ) را در گله سبب می شود که میش ها به فحل شدن تشویق شده و در نتیجه وقتی که قوچ در گله رها می شود میتواند با تعداد زیادی میش در مدت زمان کوتاهی جفتگیری کند .

با توجه به اینکه چند قلوزائی یک صفت توارثی است ، بنابراین قوچ می تواند چند قلوزایی گله را تحت تاثیر قرار دهد . بدین جهت در موقع انتخاب قوچ این صفت را باید در نظر گرفت . قبل از فصل جفتگیری قوچ ها باید از نظر غیر بارور بودن آزمایش شوند ، برای گرفتن نتیجه خوب از جفتگیری 8-6 هفته قبل از جفتگیری قوچ ها را پشم چینی کنید .