هدف از جانشین شونده های شیر در عمل ، اشکال دیگری است که به جای شیر کامل برای تغذیه ی نوزادان دام های اهلی به کار برده می شود . جانشین شونده های شیر اگر به طرز مناسبی مخلوط و خورانیده شوند ، نتیجه ای مشابه با شیر کامل در رشد گوساله ایفا می کند .
گوساله ها
گوساله ی نوزاد ، یک دام پیش نشخوارکننده است و بسته به نوع جیره تا سن 3 تا 6 ماهگی ، یک نشخوارکننده کامل نمی شود . بر این اساس در طول 4 تا 6 هفته ی اول زندگی گوساله به طور اولیه به عنوان دامی تک معده ای عمل می کند که فقط دارای شیردانی فعال می باشد .
با وجود اینکه علوفه و مواد دانه ای باید از سن 1 تا 3 هفتگی در اختیار گوساله قرار گیرد ، از شیر گرفتن زودتر از موقع ( قبل از سن 4 هفتگی ) سلامتی گوساله را به خطر می اندازد ، چرا که گوساله به طور کامل قادر به استفاده از این مواد غذایی نیست . بنابراین باید از شیر گرفتن بسیار زود پرهیز نمود .
بالاترین میزان مرگ و میر در گوساله های نژاد شیری معمولا در خلال 4 هفته اول زندگی رخ می دهد . بنابراین در این مرحله زمانی می بایست گوساله با هدف به دست آوردن وزن مطلوب ( 10 کیلوگرم طی 4 هفته ) تغذیه گردد . حتی هنگامی که گوساله ای با جیره عالی تغذیه شود ، در خلال 7 روز اول زندگی اضافه وزن چشمگیری پیدا نمی کند . تغذیه کردن به میزان کافی منجر به حصول تناسبی عالی بین هزینه و سود میگردد .
شیر کامل
شیر کامل بر اساس ماده خشک حاوی 25 % تا 27 % پروتئین خام و 28% تا 32% چربی خام است . شیر کامل علاوه بر ارزش تغذیه ای که دارد ، حاوی تشکیلات ضدباکتریایی می باشد .
چربی جایگزین شیر از 3 % تا 24 % متغییر است. معمولا 15 الی 20 % توصیه می شود.
جانشین شونده های شیر
شیرهای جانشین شونده اگر دارای کیفیت بالایی باشند و در مقادیر مناسب خورانیده شوند ، قادر هستند به طور موثری جانشین شیر کامل در گوساله های پیش نشخوارکننده شوند .
جانشین شونده های شیر گوساله به میزان وسیعی از نظر مقدار ، منبع و کیفیت پروتئین و چربی متفاوت هستند . به طور کلی میزان پروتئین خام آنها در طیفی از 18 % تا 24 % قرار دارد و 20% تا 100 % پروتئین مشتق از منابع شیری است . اکثر جانشین شونده های شیر حاوی 10 % تا 20 % چربی هستند . میزان چربی بالاتر از 10% ضرورتا منجر به افزایش اضافه وزن نمیگردد ، اما به طور یقین روی مراحل تبدیل غذا اثر می گذارد و شدت اسهال را کاهش می دهد .
فیبر
به طور سنتی مقدار فیبر موجود در جانشین شونده های شیر را معیار کیفیت آن میدانسته اند ولی این معیاری واقعی از کیفیت نیست ؛ یک جایگزین شیر خوب هرگز نباید بیش از 1% الیاف خام داشته باشد. اما بین 0-15 % متغیر است.
کربوهیدرات:
کربوهیدرات های موجود در جایگزین شیر باید حاوی قند شیر ( لاکتوز) باشد.
آنتی بیوتیک ها
آئین نامه مواد غذایی در قانون مواد غذایی تنها اجازه می دهد از آنتی بیوتیک وسیع الطیف مثل اکسی تتراسیکلین هیدروکلراید یا کلرتتراسیکلین هیدروکلراید به میزان 55 میلی گرم / کیلوگرم به پودر خشک جانشین شونده های شیر اضافه گردد . برچسب ماده غذایی باید حاوی این پیام باشد (( به عنوان کمک در پیشگیری از اسهال باکتریایی در گوساله ها ))
ویتامین:جایگزین شیر باید حاوی ویتامین A ،D،E،B12 باشد.
اسهال
اسهال گوساله های جوان یکی از بزرگترین نگرانی های تولیدکنندگان است . اسهال غذایی غالبا هنگامی بروز می نماید که گوساله های با سن کمتر از 2 هفته ، کمتر از حد مطلوب جانشین شونده ی شیر دریافت مینمایند. یک جایگزین شیر نامناسب نیز می تواند باعث اسهال تغذیه ای در گوساله ها شود. همچنین هنگامی که عمده کربوهیدرات جایگزین شیر گوساله ها مقادیر بیش از حد نشاسته وقند به جای لاکتوز و دکستروز تشکیل دهد. کیفیت آن پایین می آید واسهال تغذیه ای وقوع یابد . هنگامی که اسهال رخ میدهد ، تولیدکنندگان تمایل به کاهش مقدار پودر جانشین شونده شیر مصرفی دارند . سرانجام این کار غالبا گوساله ای است که در اثر لاغری مفرط و گرسنگی در سنین 3 تا 4 هفتگی تلف می شود . هنگامی که گوساله ها مبتلا به اسهال می شوند ، نکته ی حیاتی حفظ تغذیه ای روده ای آنهاست . جانشین شونده ی شیر و الکترولیت ها باید در اختیار گوساله های اسهالی قرار گیرد .
جانشین شونده ی شیر برای گوساله های نوزاد
جانشین شونده شیر گوساله هرگز جایگزین شیر کامل نخواهد شد ، با وجود این جانشین شونده ی مناسب شیر می تواند به رشد و سلامتی قابل مقایسه ای در گوساله ها منجر شود . هنگامی که فرآورده ای انتخاب می گردد ، معیارهای زیر باید مدنظر باشد :
- برای گوساله در 14 روز اول زندگی ، تمامی پروتئین باید مشتق از شیر باشد .
- میزان چربی فرآورده باید بالا ( 18% تا 20 % ) باشد .
- فرآورده باید خوش طعم باشد و بوی مطبوعی داشته باشد .
بره ها و بزغاله ها
جانشین شونده های شیر برای بره های بدون مادر و برای بزغاله ها نیز میتواند مورد مصرف قرار گیرد . جانشین شونده ی شیر برای بره ها باید حاوی 21 % تا 24% پروتئین خام و 24% تا 30 % چربی خام بر اساس ماده ی خشک باشد . شیر میش ها و بزهای ماده به ترتیب دارای 32% و 25% پروتئین خام و 38% و 34% چربی خام بر اساس ماده خشک و 3/19% و 2/13% ماده خشک می باشد . میزان لاکتوز جانشین شونده شیر نباید بیشتر از 25% باشد زیرا مقادیر بیشتر منجر به نفخ شیردان و اسهال میگردد .
جانشین شونده های شیر برای بره ها معمولا به صورت سرد و آزاد توسط تغذیه کننده های پستانک دار خودکار خورانیده می شود . اگر بره ها در خلال روز جانشین شونده شیر گرم را فقط در دفعات و زمان محدود دریافت نمایند ، آنها در هر وعده زیاد می نوشند و ممکن است نفخ شیردان شکل گیرد. تغذیه ی تدریجی با مواد غیرشیری را می توان پس از سن یک هفتگی در بره ها آغاز کرد . وارد کردن جیره غیرشیری به طور تدریجی در سن پائین به بره کمک می کند تا در طی 35 تا 40 روز دارای شکمبه ای کاملا فعال باشد .
