در پرورش دام به ویژه گوسفند و بز رعایت مسائل بهداشتی بسیار حائز اهمیت بوده و در صورت عدم توجه باعث ایجاد خسارات اقتصادی و گاهی جبران ناپذیری میشود . بنابراین پیشگیری به دلیل داشتن هزینه کمتر و اثرات مطلوب تر بهتر از درمان است .
انگل های خارجی ، مخصوصا کنه ها در گوسفند به دلیل آسیب به پوست و پشم و کاهش تولید گوشت ، شیر ، لاغری و با ایجاد بیماری در دام باعث خسارت سنگینی می شود . مهمترین روش برای جلوگیری از این خسارات استفاده از سمپاشی و حمام ضد کنه است .
در فصل بهار و با گرم شده هوا و آغاز فعالیت کنه ها و تکثیر آن انجام سمپاشی درست و حمام کنه در زمان مناسب بسیار مهم است .
روش های مبارزه با کنه
جداکردن دام های آلوده
اولین قدم برای از بین بردن کنه جدا کردن دام های آلوده به کنه است . اگر کنه یا کنه هایی در بدن دام دیده شود لازم است بلافاصله باید دام را از گله جدا کرده و در یک جای منفرد قرنطینه کرد . بر این اساس از انتقال کنه به دام های دیگر جلوگیری می شود . دام های قرنطینه شده نباید تا درمان کامل به گله راه داده شوند .
سم پاشی جایگاه
سم پاشی جایگاه از دیگر روش های مبارزه با کنه می باشد . مناسب ترین زمان سم پاشی برای دام های روستایی که فصول سرد در آغل نگهداری می شوند ، اوایل پاییز یعنی قبل از شروع استفاده از آغل است . در واحدهای صنعتی که در بیشتر فصول سال دام ها در جایگاه نگهداری می شوند ، لازم است دوبار در سال یعنی در ابتدای بهار و پائیز این کار صورت پذیرد .
روش مناسب برای سمپاشی جایگاه ، اسپری کردن است که با استفاده از سموم مجاز صورت می گیرد . توجه کنید برای سم پاشی ، آغل خالی از دام بوده و تمامی در و پنجره ها به مدت 24 ساعت بسته باشد .
نکته مهم : قبل از سم پاشی جایگاه ، تمامی مواد خوراکی را خارج کرده و آغل را به طور کامل تمیز کنید .
اسپری کردن دام
پاشیدن سم های ضد کنه بر روی دام یکی از روش های مبارزه با انگل های خارجی است . در این روش سموم مورد نظر به صورت پودر روی پوست بدن دام پاشیده می شود . این کار در دامداری های متوسط و بزرگ با استفاده از سم پاش های دستی و یا موتوری صورت میگیرد .
حمام ضدکنه
امـروزه مؤثرتریـن وکاربردی تریـن روش برای مبـارزه با انگل های خارجی گوسـفند بویژه کنه ها، اسـتفاده از حمام ضد کنه اسـت. این روش در تمامی واحدهای پرورش گوسـفند بویژه کنه واحدهای متوسـط و بزرگ توصیه می شـود .
زمان مناسب حمام دادن
دام ها را باید در فصول گرم و معتدل سـال حمام داد. مناسـب ترین زمان با توجه به شرایط آب و هوایـی کشـور در هـر منطقه، از فروردین تـا آبان ماه می تواند متغیر باشـد. در طول روز 2-1سـاعت قبل ازظهر تا 2-3 ساعت بعد از ظهر مناسـب ترین زمان برای این کار اسـت که البته با توجه به فصل سال این ساعات متغییر است . دمای 20 درجه سانتی گراد برای این کار توصیه می شود .
مدت حمام دادن
طول مدت نگهداری دام در حوضچه حمام با توجه به عواملی همچون نوع سـم و غلظت آن در آب و همچنیـن وجـود پشـم و طـول تـار آن می توانـد از 30 ثانیـه تا یک دقیقه باشـد. نگهداری بیش از حد ممکن اسـت سـبب مسـمومیت دام ها شود.
تعداد دفعات حمام دادن
به طور معمول دو بار حمام دادن گوسـفندان در طول سـال کافی اسـت. بار اول در فصل بهار و حدود 7-10روز بعـد از پشـم چینی اسـت. در این زمـان زخم های احتمالـی حاصل از پشم چینی بهبود یافته و به دلیل نبود پشم ، سـم بهتر می تواند بر انگل های خارجی بدن دام اثرگـذار باشـد. بار دوم در فصل پاییز، یعنی زمانی اسـت که چرای دام هـا در مراتع پایان یافته و گوسـفندان باید در آغل نگهداری شـوند.
نکته مهم : همزمان با حمام دادن گوسفندان ، سمپاشی جایگاه نیز توصیه میگردد .
سموم مورد استفاده :
انواع سموم به ویژه سموم فسفره برای مبارزه با انگل های خارجی دام به صورت اسپری و حمام ضد کنه استفاده می شود . هنگام استفاده از سموم رعایت دستور عمل مربوط به آن بسیار مهم است . تعدادی از سموم عبارت اند از : فلومترین ، بلوتیک ، دیازینون و مک تومیل .
نکات مهم در زمان حمام دادن
1 ـ قبـل از حمـام دادن، قسـمت های مختلـف آن بویـژه حوضچه را به طـور کامل تمیزکنید. 2- ـ از لباس پوشیده، چکمه، ماسک و دستکش مخصوص استفاده کنید 3 ـ قبل از حمام دادن، آب کافی برای آشامیدن در اختیار دام ها قرار گیرد. 4 ـ دام های آبستن، ضعیف، لاغر، مریض و … جداگانه حمام داده شوند. 5 ـ دام هایـی کـه در اثـر راه پیمایـی طولانی خسـته شـده اند را در 24 سـاعت بعد حمام بدهید. 6 ـ بره های کمتر از سه ماه نیازی به حمام دادن ندارند. 7 ـ در روزهای سرد و بارانی از حمام استفاده نشود. 8 ـ در حیـن حمـام دادن، هر چنـد وقت یکبار (مثلا بعد از 100 راس ) حدود 20درصد سم به حوضچـه اضافه شـده و با چنـگک یا پارو با آب داخل حوضچه مخلوط شـود. 9 – ابتد سم را در یک سطل آب حل کرده و سپس آن را در آب حوضچه بریزید . 10 ـ تاکید می شود از سـموم فقـط براسـاس دسـتورالعمل آن و یـا زیر نظر دامپزشـک استفاده شود . 11 ـ بعد از خاتمه کار، ظرف های سـموم اسـتفاده شـده از محل حمام و دسـترس دام دور شـده و به شـیوه مناسـب معدوم شوند. 12 ـ بـا توجه به دسـتورالعمل سـموم، دوره پرهیز مصرف شـیر و گوشـت دام داده شـده رعایت شود . 13- به دلیل سیکل زندگی انگل های خارجی ، ممکن است یک بار حمام دادن کافی نباشد . توصیه می شود 10-14 روز بعد گوسفندان را کنترل کنید در صورت مشاهده کنه دوباره از حمام استفاده شود .
نکته مهم : کنه ها را با دست لمس نکنید و از له کردن آن ها پرهیز کنید .
