شیر و محصولات گیاهی سبز و پر برگ ، به ویژه بقولات تفاله چغندر قند ، منابع خوب کلسیم می باشند .
غلات و ریشه ها از لحاظ این عنصر فقیرند .
از مکمل های معدنی حاوی کلسیم و متداول در تغذیه دام ، به خصوص در تغذیه حیوانات شیرده و مرغ های تخم گذار ، می توان پودر استخوان ، دی کلسیم فسفات و آهک را نام برد .
نکته : به هنگام افزودن مکمل کلسیم به جیره حیوانات ، باید نسبت بین کلسیم و فسفر جیره در نظر گرفته شود . زیرا نسبت غیر طبیعی بین این دو عنصر لااقل می تواند به اندازه ی کمبود هر یک از آن ها زیان آور باشد
نشانه های کمبود کلسیم
تب شیر یا (parturient paresis) عارضه ای است که معمولا اندکی پس از زایمان گریبانگیر گاوهای شیری می شود . کاهش کلسیم سرم خون ، تشنج عضلات و در نهایت فلجی و بی حسی کامل از خصوصیات این بیماری است .
چنانچه گاو در دوران خشک از مصرف کلسیم زیاد اجتناب شده و فسفر نیز به میزان لازم در جیره غذایی تامین گردد احتمال بروز عارضه ی تب شیر کاهش میابد .
فسفر
منابع فسفر
شیر ، دانه غلات ، پودر ماهی و محصولات دامی حاوی استخوان منابع خوب فسفرند .
به طور کلی مقدار این عنصر در علوفه و کاه ها بسیار اندک است .
نشانه های کمبود فسفر
فسفر نیز مانند کلسیم برای تشکیل استخوان ها لازم بوده و کمبود آن منجر به بروز ریکتز یا نرمی استخوان می شود .
پیکا (pica) یا گنده خواری عارضه ای است که در نتیجه کمبود فسفر بروز می کند . در این بیماری حیوان فاقد اشتها بوده و به جویدن چوب ، استخوان ، پارچه و سایر اجسام خارجی متمایل می گردد .
نکته : پیکا منحصر به کمبود فسفر نیست ، زیرا عوامل دیگری نیز می توانند مسبب آن باشند .
اگر مقدار فسفر در جیره غذایی کم باشد در دوره فحلی حیوان اختلال ایجاد شده و باروری آن کاهش میابد .
در گاوهای شیری کمبود این عنصر باعث کاهش تولید شیر می شود .
بروز کمبود این عنصر در گاو معمول تر از گوسفند بوده زیرا گوسفند به هنگام چرا ، تحت تاثیر عادت ذاتی ، قسمت های جوان و در حال رشد گیاه را که از لحاظ فسفر غنی ترند انتخاب می کند .
پتاسیم
نشانه های کمبود پتاسیم
به طور کلی مقدار پتاسیم در گیاهان بسیار زیاد است . در نتیجه احتمال بروز کمبود پتاسیم در حیوانات تحت شرایط طبیعی بعید است . بروز کمبود پتاسیم در اواخر فصول خشک که میزان این عنصر در علوفه کم است محتمل تر به نظر می رسد .
در گوساله هایی که با جیره ی حاوی شیر مصنوعی فاقد پتاسیم کافی تغذیه می شدند نشانه های کمبود شامل فلجی شدید نیز بوده است .
چنانچه مقدار پتاسیم جیره ، مازاد بر احتیاج حیوان باشد ، در حالت طبیعی به سرعت از بدن دفع می گردد . دفع پتاسیم بیشتر از طریق ادرار صورت می گیرد .
سدیم
منابع سدیم
مقدار سدیم اکثر غذاهایی که منشا گیاهی دارند نسبتا کم است . محصولات حیوانی ، به خصوص پودر گوشت و همچنین غذاهایی که منشا دریایی دارند ، منابع غنی تر سدیم می باشند . معمول ترین مکمل معدنی مورد مصرف دام ، نمک طعام است .
نشانه های کمبود سدیم
علائم کمبود سدیم در جیره شامل کندی رشد و کاهش مصرف انرژی و پروتئین های هضم شده است .
کلر
منابع کلر
کلر موجود در علوفه مرتع بین 3 تا 25 گرم در کیلوگرم ماده خشک متغیر می باشد . منبع اصلی این عنصر برای اکثر حیوانات نمک طعام است .
** نمک طعام
معمولا در عمل ، نمک طعام در اختیار حیوانات گیاه خوار گذاشته می شود زیرا مقدار سدیم و کلر موجود در گیاهان ناچیز است . چنانچه نمک در اختیار گاو و گوسفند قرار نگیرد ، احتمال بروز کمبود آن به وجود می آید. آزمایشات انجام شده بر روی گاوهای شیری نشان می دهد ، چنانچه جیره غذایی از لحاظ نمک طعام فقیر باشد ، اشتهای دام کاهش میابد و در نتیجه از وزن حیوان و مقدار تولید شیر نیز کاهش میابد . افزودن نمک به جیره باعث بهبود سریع دام می گردد
منیزیم
منابع منیزیم
سبوس گندم ، مخمر خشک و بیشتر کنجاله های پروتئینی گیاهی ، به خصوص کنجاله پنبه و کنجاله کتان ، منابع خوب منیزیم می باشند . اگر چه مقدار منیزیم موجود در گیاهان علوفه ای بسیار متغیر است با این وجود شبدرها در مقایسه با علف ها غنی ترند .
اکسید منیزیم ، مکمل معدنی معمولی است که از آن برای افزایش منیزیم جیره استفاده می شود .
در صورتی که خطر بروز کزاز مرتعی محتمل باشد بهتر است به منظور پیشگیری از بیماری روزانه در حدود 50 گرم اکسید منیزیم در اختیار هر گاو قرار گیرد . مقدار منیزیم برای پیشگیری در گوساله ها 7 تا 15 گرم و در مورد میش های شیرده حدود 7 گرم در روز است . این مکمل را می توان با مواد متراکم جیره غذایی مخلوط نمود .
طریق دیگر ، استفاده از مخلوط محلول استات منیزیم و ملاس است که آن را به شکل لیسیدنی در اختیار حیوان قرار می دهند .
نشانه های کمبود منیزیم
از علایم کمبود منزیم در دام ، از بین رفتن منیزیم استخوان ها ، تشنج عضلات و سرانجام مرگ نام برد .
بروز این حالات در گوساله های 50 تا 70 روزه که تنها با شیر تغذیه می شوند ؛ معمول نیست .
آغوز غنی از منیزیم است ، ولی شیر از این لحاظ فقیر می باشد .
در حیوانات بالغ بروز حالات مذکور را که با کاهش مقدار منیزیم خون همراه است ، کزاز مرتعی می خوانند .کزاز مرتعی را تحت چند عنوان دیگر از جمله کزاز منیزیم ، کزاز شیردهی و همچنین (Grass staggers) نیز می شناسند .
گاوهای شیری در داخل اصطبل ، گاوهایی که در دامنه ی تپه ها چرا می کنند و گاوهایی که در مراتع از علف استفاده می نمایند همانند گوسفندان از عوارض ناشی از کمبود منیزیم مصون نمی باشند .
