آلودگی های کرمی یکی از شایع ترین مشکلات دامی است ، همینطور با توجه به اهمیت انگل های شیردان در دام و نقش آنها در کاهش تولیدات دامی و به تبع خسارات ناشی از آنها، شناخت تنوع کرم و استفاده از داروهای مناسب می تواند نقش مهمی را در کاهش فون انگلی ایفا کند. انگل های دستگاه گوارش به دلیل بروزاسهال و عفونت های تحت بالینی سبب کاهش وزن و تولید به ویژه در نشخوار کنندگان کوچک می شود.
همونکوس یا قزل قورت: بزرگترین کرم شیردان است و در ضمن در کالبدگشایی به راحتی از سایر کرم های موجود در شیردان قابل تمایز است. هر کرم می تواند روزانه 5/0سی سی خون بخورد. همونکوس برای رشد به بارندگی زیاد ، رطوبت و گرما نیاز دارد، بنابراین عموما در مناطقی دیده می شود که این سه فاکتور موجود باشد. لذا چون میزان بارندگی در اکثر نقاط کشور کم است در ایران عمدتا احتمال آلودگی اوایل بهار و پاییز بیشتر است. فرم فوق حاد و حاد در ایران کمتر دیده می شود ولی فرم مزمن با ضعف، لاغری ، توقف رشد با کم خونی شدید مخاطات همراه است و با دفع خون از مدفوع مشخص می گردد. در این نوع آلودگی اسهال دیده نمی شود.
نر و ماده این نماتود در شیردان جفت گیری کرده و روزانه 10000-5000 عدد تخم گذاری کرده که با مدفوع به بیرون دفع می شود و در فضای بیرون تبدیل به لارو رابدیتوئید (L1) شده و پوست اندازی کرده و تبدیل به لارو مرحله ی 2 (L2) می گردد. سپس بار دیگر پوست اندازی کرده و تبدیل به لارو مرحله 3 ( نوزادهای عفونی کیسه دار L3) شده که با حرکت در حضور باران و شبنم خود را به بالای علوفه ها رسانده و توسط دام خورده میشود، سپس وارد مخاط شیردان شده و پس از دوبار پوست اندازی کردن به لارو مرحله ی 4 و لارو مرحله ی 5 و نهایتا تبدیل به کرم بالغ می گردد.
هجوم لارو مرحله ی 4 به مخاط شیردان و تکامل انگل در آنجا باعث ایجاد هایپرپلازی مخاط شیردان می شود، مضاف بر این آلودگی لاروی باعث افزایش آئوزینوفیل ها و کاهش لنفوسیت ها می گردد. در اثر آسیب وارده توسط انگل، سلول های جداری شیردان(Parietal cells) فعالیتشان متوقف می گردد و تولیدHCL (هیدروکلریک اسید) کاهش پیدا می کند. فعالیت شیردان شدیدا تحت تاثیر PH پایین آن می باشد. نتیجه کاهش HCL، افزایش PH شیردان است که این مسئله موجب 3 مورد می گردد:
- ترشح بیش از حد گاسترین که موجب پرولیفراسیون و هایپرپلازی مخاط شیردان شده و در شیردان ایجاد حالتی به نام چرم مراکشی می کند.
- اثر باکتریوسیدی شیردان کاهش یافته و در نتیجه ی هجوم باکتری ها به روده آنتریت صورت می گیرد.
- در PH بالای 5، پپسینوژن نمی تواند به پپسین تبدیل گردد.
علائم بالینی:
- رنگ پریدگی مخاطات به دلیل کم خونی که در اثر تغذیه انگل از خون دام ایجاد می شود.
- ادم تحت فکی (Bottle jaw) به دلیل کاهش پروتئین خون
- ادم تحت جناغی (Hydrothorax) به دلیل کاهش پروتئین خون
- تورم شیردان به دلیل مهاجرت لارو به غدد مخاطی و چسبیدن کرم های بالغ به مخاط معده
- بی اشتهایی
- لاغری
- پشم شکننده که به آسانی کنده شده که به دلیل جایگزین شدن بافت ژلاتینی به جای چربی است.
- اسهال به علت هایپوپروتئینمی و التهاب مخاط روده
نکته: اکثر آلودگی های انگلی در نشخوارکنندگان کوچک علائمی چون: کاهش اشتها، کاهش رشد، کاهش وزن و کاهش پروتئین را دارند.
علائم کالبدگشایی:
- مخاطات و پوست رنگ پریده
- خون آبکی و رقیق
- مخاط شیردان دارای لکه های قرمز که در حقیقت جای دهان کرم بوده و قرمز است.
درمان:
بهترین دارو در گوسفند و بز آیورمکتین و لوامیزول می باشد که هر 3 هفته یکبار در تابستان درمان با آیورمکتین برای 4 مرتبه صورت می گیرد.
