مدیریت یک گله گوسفند مستلزم داشتن اطلاعات کافی در امور مختلف گوسفند داری است . چراگاه و یا سایر منابع علوفه ، غذای اصلی و عمده برای گله ی گوسفندان در دوران آبستنی است . علوفه خشک با کیفیت خوب ، سیلو و یا علوفه را پس از چیدن می توان در تغذیه گوسفند به کار برد .
میتوان علوفه خشک گومینوزها ، گرامینه ها و یا مخلوط این دو ، سیلوی ذرت و یا سیلوی سایر علوفه ها را مورد استفاده قرار داد . اگر قرار است از سیلو در تغذیه ی گوسفند استفاده بشود در موقع تهیه می باید علوفه ی ریز تر از سیلوئی که در تغذیه ی گاو مورد استفاده قرار میگیرد خرد بشود . پس چرا مزارع را میتوان جهت چرای گوسفندان در نظر گرفت .
اگر مرتع و یا چراگاه وسعت بیشتری دارد ، توصیه می شود که به قسمت های مختلف تقسیم شده و به صورت چرخشی مورد استفاده قرار گیرد زیرا چرانیدن به طور متناوب ، سبب قطع سیکل زندگی انگل های داخلی می شود. مراتع باید به فاصله ی هر دو الی سه هفته یک بار مورد استفاده قرار گیرند ، زیرا این امر سبب تخریب مرتع می شود . به خصوص در مورد گوسفند که چون این حیوان خیلی نزدیک به زمین علوفه را قطع می کند ، تخریب سریعتر و بیشتر خواهد بود . تعداد گوسفندی که در واحد زمان در واحد سطح مرتع در نظر گرفته می شود به نوع و کیفیت مرتع بستگی دارد .
مواد مغذی مورد نیاز گوسفند شامل آب ،کربوهیدرات ها ، پروتئین ها ،لیپید ها،مواد معدنی، ویتامین ها می باشد.
آب مهمترین ماده مغذی مورد نیاز دام است. گوسفندان نسبت به سایر نشخوارکنندگان به آب کمتراما با کیفیت تری نیاز دارند.
بخش قابل توجهی از نیازگوسفندان به آب بخصوص در رابطه با دام های چراکننده از طریق مصرف علوفه تامین می شود. اما این به آن معنی نیست که می توان آب سالم و تمییز را از دسترس حیوان خارج کرد. کیفیت آب باید از نظر آلودگی ها ، مواد مغذی مازاد و عوامل بیماری زای باکتریایی مورد بررسی قرار گیرد.
در مرتع برای ازدیاد بازدهی و استفاده بیشتر حیوان لازم است آب کافی ، سایه ی مناسب ، نمک و سایر مکمل های معدنی فراهم شده باشد . جا به جا کردن آبشخور ، نمک و مکمل معدنی سبب میشود که قسمت های مختلف مرتع به خوبی مورد استفاده قرار بگیرد و حیوان برای دسترسی به آب در طول چرا انرژی کمتری را مصرف کند . در موردی که مرتع یا چراگاه فقیر باشد می توان همزمان با چرا در مرتع از علوفه خشک در تغذیه گله گوسفند استفاده کرد . می توان به جای یونجه ی خشک از دو الی سه برابر ذرت استفاده کرد . زیرا احتیاجات غذائی میش برای تکامل جنین و بافت های پستانی خود حیوان افزایش میابد . میش هایی که بیش از یک بره آبستن هستند مخصوصا در مراحل آخر آبستنی ، اندازه شکمبه آنها کوچک می شود ، زیرا مقداری از فضا توسط رحم اشغال می شود . این موضوع سبب می شود که به جای مقداری از علوفه خشبی از کنسانتره استفاده بشود . تغذیه میش با کنسانتره به تکامل نهایی جنین و آماده کردن میش برای تولید شیر که بره نیاز مبرمی به آن خواهد داشت ، کمک می کند . نتایج تغذیه خوب در اواخر دوران آبستنی در مواقع بره زایی و بعد از آن مشاهده می شود . بدین ترتیب که عمل زایمان به راحتی صورت خواهد گرفت ، بره ها در هنگام تولد قوی خواهند بود ، وزن آنها از بره میش هایی که به خوبی تغذیه نشده اند ، به طور قابل توجهی بیشتر خواهد بود و میش ، شیر بیشتر و دوران شیرواری طولانی تر خواهد داشت . در نتیجه بره ها قوی تر ، رشد آنها سریع تر و تلفات بره ها و میش ها کمتر خواهد بود . توصیه می شود در آخرین 6 هفته آبستنی به میش ها مقداری مخلوط کنسانتره داده شود . دانه ذرت ،دانه گندم ، سورگوم ، یولاف ، جو و سبوس گندم از اجزائی هستند که معمولا در مخلوط کنسانتره مورد استفاده قرار می گیرند .
درمواردی که مرتع و یا یونجه ی خشک از کیفیت پائینی برخوردار باشد میش به مکمل پروتئینی نیاز خواهد داشت . تحت چنین شرایطی میتوان از کنجاله ی سویا ، کنجاله ی بذرک و یا سایر مکمل های پروتئینی استفاده کرد . با توجه به ارزانی قیمت می توان از اوره در جیره ی گوسفند به عنوان منبع ازتی استفاده نمود که تحت چنین شرایطی نبایستی بیش از یک سوم پروتئین جیره از اوره تامین شده باشد . میش های آبستن بایستی تغذیه آزاد داشته باشند که این امر سبب کم شدن هزینه ی کارگری و افزایش مصرف علوفه با کیفیت پائین می شود . جیره ای که در تغذیه میش های آبستن به کار برده می شود ، بایستی به مقدار زیادی علوفه ی خشبی داشته باشد . مهم ترین مسئله در تغذیه ی میش های آبستن جلوگیری از چاقی زیاد میش ها است .
تغذیه در دوران شیردهی lactation feeding
میش هایی که در هفته های آخر آبستنی به خوبی تغذیه و مراقبت شده باشند ، پس از زایمان از شرایط بدنی خوبی برخوردار خواهند بود و مقدار زیادی شیر تولید خواهند کرد . ماکزیمم تولید شیر در میش ها در حدود 2 هفته پس از زایمان است . جهت ادامه ی تولید شیر زیاد ، میش ها باید تغذیه ی کافی داشته باشند تا علاوه بر تامین نیاز غذائی برای نگهداری میش ، نیاز غذایی برای تولید شیر را هم فراهم کند . افزایش کنسانتره جیره سبب تحریک میش برای تولید شیر زیاد خواهد شد ، باید مطمئن بود که حیوان به آب سالم و تمیز به مقدار کافی دسترسی داشته باشد .
میش هایی که به بره های دوقلو شیر می دهند ، در مقایسه با میش هائی که به تک بره شیر می دهند ، به کنسانتره بیشتری نیاز دارند . به نظر میرسد میش هایی که دو قلو زائیده اند ، می توانند بیشتر از میش هایی که تک بره زائیده اند ، شیر تولید کنند ، این امر ممکن است بدین علت باشد که بره های دو قلو در هر موقع شیر خوردن پستان خالی را می کنند و این کار سبب تحریک بیشتر پستان و تولید بیشتر شیر می شود .
میش های نژاد سنگین در مقایسه با نژادهای سبک به غذای بیشتری نیاز دارند . اگر کیفیت علوفه ای که مورد استفاده قرار می گیرد پائین باشد ، باید به مقدار کنسانتره جیره افزوده شود . در این قبیل موارد جهت تغذیه ی بهتر گله و بازدهی خوب مکمل های پروتئینی و معدنی مورد نیاز خواهند بود . تا حدود یک هفته قبل از شیرگیری بره ها مقدار آب و غذای میش ها را کاهش دهید . این کاهش آب و غذای میش سبب کاهش تولید شیر حیوان می شود و بره اجبارا کنسانتره بیشتری مصرف می کند و در نتیجه موقع از شیرگیری ، بره کمتر دچار مشکل می شود .
مواظبت از بره ها از زایش تا از شیرگیری
قطع دنبه یکی از اولین کارهایی است که بعد از زایش انجام می گیرد . این عمل بین سه روزگی تا ده روزگی انجام می گیرد . بره ای که دمش کوتاه شده باشد کمتر دچار انگل می شود ، زیرا دم طویل در اکثر موارد سبب جمع شدن فضولات در زیر دم و مانع از خروج فضولات از روده می شود ، علاوه بر این ، در اثر جمع شدن فضولات در ماه های گرم تابستان ، بوی آنها مگس ها را جلب می کند و آنها روی کپل حیوان تخم می گذارند. لاروهایی که از این تخم ها خارج می شوند روی گوشت حیوان زندگی می کنند و می توانند سبب مرگ حیوان شوند .
بره های نر را باید موقعی که سن آنها کم و جوان هستند ، اخته کرد . توصیه می شود از هنگام تولد تا سن دوهفتگی عمل اخته کردن انجام شود . در این سن کاهش رشد بره ( به علت استرس ناشی در موقع اخته کردن و بعد از آن) حداقل است . عمل اخته کردن را می توان با استفاده از بوردیزو ، چاقو و یا اخته کردن انجام داد . توصیه می شود بعد از عمل اخته کردن به گوش بره های نر اخته ، علامت گذاشته شود . نشانه گذاری در گوش سبب شناسائی زودتر قوچ اخته از میش می شود . اگر هر سال شماره های متفاوتی در گوش به کار گرفته شود سبب شناسایی میش ها با سنین مختلف می شود . پشم چینی بره های مسن سبب می شود که حیوان در تابستان راحت باشد ، پشم چینی را در موقع از شیر گرفتن انجام دهید .
تغذیه بره از تولد تا از شیرگیری
بره بایستی بلافاصله بعد از تولد از کلستروم مادر استفاده کند . کلستروم ، بره را از عفونت محافظت می کند . کلستروم همچنین حاوی پروتئین ، مواد معدنی ، انرژی و ویتامین هایی است که بره نیاز دارد . بعد از 14-10 روزگی علاوه بر شیر ، بره می تواند از کنسانتره هم استفاده کند . غذای کنسانتره معمولا به صورت C.F(Creep feeling )در اختیار بره ها قرار داده می شود . (C.F عبارت است از روشی که غذای کنسانتره در محلی به نحوی قرار داده می شود که بره می تواند وارد شده و خارج بشود ولی میش نمیتواند وارد آن محل شود ) . یونجه با کیفیت خوب باید همیشه در دسترس بره باشد . غذای کنسانتره ی بره باید در حدود 16-14 درصد پروتئین داشته باشد . بره هایی که زودتر از شیر گرفته می شوند ، باید جیره ی آنها حداقل 18 درصد پروتئین داشته باشد . افزودن ملاس سبب خوشمزه شدن جیره می شود . بره ها معمولا در 3 ماهگی از شیر گرفته می شوند . افزودن آنتی بیوتیک در دوران شیرخوارگی از تلفات بره ها می کاهد . در موقع از شیرگیری ، بره ها باید حداقل 9 هفته سن داشته باشند . تولید شیر بعد از 4 هفته کاهش پیدا می کند ، دادن کنسانتره در جریان شیرخواری سبب در افزایش وزن بره خواهد شد ، در نتیجه بره را زودتر میتوان فروخت . بره هایی که زودتر از شیر گرفته می شوند از غذا بیشتر استفاده می کنند و به ازا یک واحد افزایش وزن به غذای کمتری نیاز دارند .
تغذیه بره های یتیم
در هر دوره ی زایش بنا به عللی ( عدم قبول میش ، مردن بعضی میش ها ، نداشتن و یا کمی شیر میش ، ورم پستان و زخم بودن پستان ) در گله تعدادی بره ی بی مادر وجود دارد . در مواردی عدم قبول میش با قرار دادن بره و میش در آغل کوچکی کنار هم پس از مدتی میش به بوی بره خود عادت کرده و آن را قبول می کند ، یا اینکه میتوان با مالیدن ترشحات پوست بده بره به اطراف بینی مادر و یا مالیدن شیرمیش به اطراف ناحیه ی ران بره به قبول کردن بره توسط مادر کمک کرد . در بعضی موارد مشاهده می شود که میش بره ی خود را قبول می کند ولی از دادن شیر امتناع می کند ، در این قبیل موارد می توان در موقع شیر دادن میش را ثابت نگه داشت و یا آن را بست تا بره بتواند از شیر آن استفاده کند .
بره های یتیم را میتوان به وسیله میش هایی که بره ی خود را از دست داده اند ، تغذیه کرد و اگر این بره ها به وسیله میش های دیگر مورد قبول نشدند ، می توان به وسیله ی پستانک و شیشه آنها را تغذیه نمود .فاکتوری که در مورد این نوع بره ها باید در نظر گرفته شود ، گرم نگاه داشتن و خورانیدن شیر به آنها است . برای زیاد کردن شانس زنده ماندن آنها و افزایش مقاومت آنها لازم است مقداری کلستروم به بره داده شود . در این قبیل موارد می توان از کلستروم میش های دیگر استفاده کرد . بعضی از گوسفند داران با تجربه ی زیادی کلستروم را منجمد می کنند که در این صورت همیشه به کلستروم دستی خواهند داشت .
در مواردی هم میتوان برای تغذیه بره های یتیم از شیر گاو استفاده کرد .ولی ترکیب شیر گاو با ترکیب شیر مش مقداری فرق میکند . اگر از شیر گاو استفاده می کنید توصیه می شود به ازا هر یک لیتر شیر یک قاشق چایخوری روغن مایع ( ترجیحا روغن ماهی ) اضافه کنید .
این شیر را باید به اندازه درجه حرارت بدن حیوان گرم کنید . ولی نجوشانید . وسایلی که برای تغذیه استفاده می کنید تمیز نگه دارید . در هر سه ساعت در حدود 100 گرم از این شیر به حیوان بدهید .
بره ها را دسته بندی کرده و از سرما محافظت کنید . جایگاه بره ها باید خشک بوده و از بستر خوب پوشیده شده باشد ، در مواردی که هوا سرد باشد ، می توان از وسیله ی گرم کننده استفاده کرد . آب تمیز و علوفه مرغوب باید در دسترس بره ها باشد . تغذیه کنسانتره را هر چه زودتر شروع کنید ، از 2 هفتگی به تدریج مخلوط کنسانتره مغذی و خوش خوراک را میتوان به بره ها خورانید ، اگر بره ها از کنسانتره ی خوب تغذیه می کنند ، میتوان آنها را در سن 6-4 هفتگی از شیر گرفت . در سن 5-4 هفتگی می توان بره ها را به چراگاه محصوری که دارای سایبان است فرستاد .
تغذیه بره ها از زمان از شیرگیری تا فروش
بره های پرواری را با غذای با کیفیت خوب تغذیه کنید ، جیره غذایی این نوع بره ها را به تدریج عوض نمایید ، در موقعی که شروع به تغذیه آزاد با کنسانتره می کنید ، بره ها را علیه بیماری آنتروتوکسیمی ( بیماری پر خوری ) واکسینه کنید . اگر بره ها تغذیه و افزایش وزن خوبی دارند و وزن آنها بیشتر از 18 کیلوگرم است ، نباید در مرتع قرار داده شوند که این امر سبب کند شدن رشد بره ها میگردد . اگر قرار است به علت بالا بودن کیفیت مرتع ، بره ها به مرتع برده شوند ، باید قبل از اینکه به مرتع فرستاده شوند ، به آن ها داروی ضد انگلی خورانده شود . برای جلوگیری از انگل های داخلی می توان از فنوتیازین ، تیابندازول ، هالوکسون و یا تترامیزول استفاده کرد .
تا اتمام دوره پرواری دوره پرواری می توان بره ها را به پرواربندی برد و یا آنها را در مرتع قرار داد . موقعی که بره ها به پرواربندی و یا مرتع رسیدند ، سعی کنید که از استرس آنها کاسته شود ، اجازه بدهید تا استراحت کنند ، علوفه و آب سالم برای آنها فراهم کنید ، بره های مریض را جدا کنید . در صورت نیاز برای از بین بردن انگل های خارجی سمپاشی کنید و یا از حمام کنه استفاده نمایید . بره های کم وزن در مقایسه با سنگین وزن ها در مرتع رشد بیشتری می کنند . اگر از مراتع برای پرواربندی استفاده می کنید ، با توجه به موقعیت بازار و کیفیت مرتع ، بره ها را تا زمانی که شرایط آب و هوایی اجازه می دهد ، در مرتع نگهدارید و روزانه به ازا هر راس مقدار450 گرم کنسانتره بدهید .
تغذیه بره میش های جایگزینی
بره های ماده ای که جایگزین میش های حذفی خواهند شد ، باید به خوبی تغذیه شده و در موقع جفت گیری به اندازه کافی رشد کرده باشند . در جیره ی غذایی این نوع بره ها می توان از علوفه خشبی و دانه استفاده کرد و نسبت علوفه خشبی در جیره را می توان با توجه به کیفیت بدنی و رشد حیوان تعدیل نمود .
تغذیه و آماده کردن قوچ
تا قبل از جفت گیری ، علوفه ی مرتع ، احتیاجات غذایی قوچ را برطرف می کند ، در فصل جفتگیری اگر قوچ ضعیف باشد ، می بایست روزانه 0.7-0.4 کیلوگرم دانه ی ذرت و یا مخلوط دانه های دیگر خورانیده شود . بره قوچ ها به مقدار بیشتری مواد دانه ای نیاز دارند . با شروع فصل جفتگیری باید قوچ ها را از نظر سلامت عمومی و وضعیت پاها بررسی کرد .در هوای گرم توصیه می شود که اگر قوچ در مزرعه است ، مزرعه دارای سایبان باشد . قبل از رها کردن قوچ در گله ، با ماده ی رنگی شکم و درست جلو آلت تناسلی قوچ را رنگ کنید ، این عمل سبب می شود که زمان جفت گیری میش را تشخیص داده و کارهای مدیریتی گله را بهتر و به آسانی انجام دهید .
اگر در گله از یک قوچ استفاده می کنید ، توصیه می شود برای کنترل قدرت باروری قوچ رنگ به کار برده را در هر ماه عوض کنید و اگر بیش از یک قوچ استفاده می کنید ، برای قوچ ها از رنگ های مختلفی استفاده کنید و هر روز ماده ی رنگی قوچ را امتحان کنید و در صورت لزوم تجدید نمائید .
قوچ های جوان ممکن است برای مدتی فعالیت جنسی خوبی نداشته باشند ، برای تشویق این نوع قوچ ها می توان قوچ ها را با میش پیری که فحل شده است در یک محل نگه داشت . میش به خوبی می ایستد و قوچ محرک (Teaser ram ) را در گله سبب می شود که میش ها به فحل شدن تشویق شده و در نتیجه وقتی که قوچ در گله رها می شود میتواند با تعداد زیادی میش در مدت زمان کوتاهی جفتگیری کند .
با توجه به اینکه چند قلوزائی یک صفت توارثی است ، بنابراین قوچ می تواند چند قلوزایی گله را تحت تاثیر قرار دهد . بدین جهت در موقع انتخاب قوچ این صفت را باید در نظر گرفت . قبل از فصل جفتگیری قوچ ها باید از نظر غیر بارور بودن آزمایش شوند ، برای گرفتن نتیجه خوب از جفتگیری 8-6 هفته قبل از جفتگیری قوچ ها را پشم چینی کنید .
