مقدمه
در تنظیم جیره های گاوهای شیری اغلب انرژی و پروتئین به لحاظ تاثیر به سزایی که بر تولید دارند در وهله اول تامین می گردند ، عدم تامین مقدار کافی از انرژی و پروتئین سریعا منجر به کاهش در تولید دام می گردد . اما در تنظیم جیره های گاوهای شیری تامین همه مواد معدنی مد نظر قرار نمی گیرند و از طرفی دیگر اثرات کمبود مواد معدنی در کوتاه مدت و سریعا بروز نمی کند بلکه کمبود مواد معدنی اثرات بلند مدت زیادی بر سلامت ، رشد ، تولید مثل و تولید دام بر جای می گذارد . مواد معدنی به منظور انجام فعالیت های سیستم عصبی ، رشد ، فعالیت ماهیچه های بدن ، فعالیت بسیاری از آنزیم ها و هورمون های بدن و فعالیت طبیعی سلول ها ضروری هستند . همچنین با این که ویتامین ها در مقادیر بسیار کمی برای گاوهای شیری مورد نیاز می باشند اما کمبود این مواد مغذی میتواند مشکلات بزرگی ایجاد نماید . برخی از موجودات زنده قادرند تعدادی از ویتامین های مورد نیاز خود را بسازند .
میکروارگانیسم هایی که در شکمبه نشخوارکنندگان وجود دارند، میتوانند کلیه ویتامین ها به جزء ویتامین های A،Dو E را تولید کنند که نهایتا توسط حیوان میزبان مورد استفاده قرار میگیرد .
مواد معدنی در تغذیه گاوهای شیری
احتیاجات مواد معدنی
احتیاجات مواد معدنی در گاوهای شیری تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد که عبارت اند از :
- نوع و اندازه بدن
- شرایط فیزیولوژی
- میزان تولید
- رشد
- شرایط محیطی به ویژه دمای محیط
توصیه می شود که در تنظیم جیره های گاوهای شیری از نظر مواد معدنی به موارد زیر توجه ویژه ای شود :
احتیاجات به مواد معدنی در دام ثابت نبوده ، تحت تاثیر اندازه بدن ، سطح تولید دام ، محیط و سایر عوامل مربوط به جیره تغییر می کند . لذا برای محاسبه میزان احتیاجات دام توجه به مراحل مختلف فیزیولوژی دام از جمله میزان تولید شیر ، احتیاجات نگهداری ، وضعیت تولید مثلی و سرعت رشد دام ضروری است .
در هنگام تنظیم جیره های گاوهای شیری بایستی به این نکته مهم توجه داشت که میزان جذب مواد معدنی از سایر مواد مغذی جیره کمتر است و از یک ماده معدنی به ماده معدنی دیگر بسته به شکل ماده معدنی تغییر می کند .
اثرات متقابل شناخنه شده و ناشناخته زیادی در بین مواد معدنی وجود دارد که در هنگام تنظیم جیره های گاوهای شیری بایستی در نظر گرفته شوند . عموما تاثیر این اثرات متقابل به نحوی است که افزایش یک ماده معدنی منجر به کاهش مورد استفاده قرار گرفتن ماده معدنی دیگر میگردد . بعضی از اثرات متقابل شناخته شده عبارتند از اثرات متقابل بین :
- مس – مولیبدن
- گوگرد – سلنیوم
- کلسیم -روی
- کلسیم – منگنز
- آهن – منگنز
- پتاسیم – منیزیم
برای پیشگیری از بروز اثرات متقابل بین مواد معدنی و همچنین اطمینان از عدم تعادل مواد معدنی همواره در جیره نسبت های مواد معدنی را به صورت زیر در نظر بگیرید :
- روی به مس 4 به 1
- آهن به مس 40 به 1
- پتاسیم به منیزیم 5/4 به 1
- روی به منگنز 1به1
- مس به مولیبدن 6 به 1
- پتاسیم به سدیم 3 به1
- نیتروژن به گوگرد 10 به 1
با افزایش میزان یک ماده معدنی در جیره ، میزان جذب آن کاهش می یابد .
با افزایش سن دام ، میزان جذب مواد معدنی در دستگاه گوارش کاهش می یابد.
هنگام تنظیم مواد معدنی در جیره های گاو های شیری در وهله اول سعی می شود تا مواد معدنی از اقلام خوراکی تامین گردند و بخشی که از جیره تامین نشده است را با مکمل سازی سولفات ها ، فسفات ها ، کربنات ها ، کلریدها و اکسیدهای مواد معدنی تامین می نمایند .
از آنجایی که ترکیب ماده معدنی مواد خوراکی به ویژه منابع علوفه ای بسیار متغییر است ، بایستی به طور متناوب مورد اندازه گیری قرار گیرند .
مواد معدنی ممکن است به صورت منابع معدنی یا آلی در در دسترس باشند. منابع آلی مواد معدنی اغلب به صورت ترکیبات چلاته یا پروتئینی وجود دارند که این ترکیبات با مکانیسم های متعدد در روده کوچک جذب می گردند که این امر سبب می شود تا قابلیت جذب و ابقاء بالاتری در مقایسه با منابع معدنی داشته باشند که بایستی در هنگام تنظیم مواد معدنی در نظر گرفته شوند .
منابع آلی مواد معدنی اغلب گران قیمت تر از منابع معدنی هستند ولی مزیت اساسی استفاده از آنها این است که بر سیستم ایمنی بدن و تولید مثل دام تاثیر به سزایی دارند . به هر حال توصیه می شود که حدود یک سوم تا یک چهارم مکمل مواد معدنی را منابع آلی تشکیل دهند .
در شرایطی که دام تحت تنش گرمایی قرار می گیرد ، احتیاجات مواد معدنی افزایش می یابد که باید در نظر گرفته شوند .
تقسیم بندی مواد معدنی
مواد معدنی به دو دسته پر نیاز و کم نیاز تقسیم می شوند که عبارتند از :
عناصر معدنی پرنیاز یا ماکرو مینرال ها : آن دسته مواد معدنی هستند که برای رفع نیاز دام به مقدار زیادی ( در حد گرم ) لازم باشند که شامل کلسیم ، فسفر ، سدیم ، کلر ، پتاسیم ، منیزیم و گوگرد می شود .
عناصر معدنی کم نیاز یا میکرو مینرال ها : آن هایی هستند که برای دام به میزان میلی گرم و میکروگرم نیاز می باشند و شامل کبالت ، ید ، آهن ، مس ، روی ، نگنز ، سلنیوم ، مولیبدن و فلوئور می شود .
عناصر معدنی پر نیاز یا ماکرو مینرال ها
کلسیم
اعمال اصلی
گاوها های شیری به کلسیم جهت تشکیل استخوان ها و دندان نیاز دارند .
گاوهای شیری به کلسیم برای تولید و ترشح شیر نیاز دارند .
برای انتشار امواج عصبی ، کلسیم ضروری است .
